Εντούτοις, είμαστε ακόμη δεσμευμένοι από το φόβο της απόρριψης και από την ανικανότητά μας να καθορίσουμε όρια στις σχέσεις μας με τους άλλους. Επίσης, πολλοί από μας διατηρούμε τους φόβους της παιδικής ηλικίας ότι θα μας ελέγχουν. Μερικοί έχουμε την τάση να ερμηνεύουμε τις συμπεριφορές των άλλων σαν επιθυμία τους να μας ελέγχουν, όταν απλά δεν ισχύει.
Ο φόβος μας μήπως χάσουμε την ελευθερία μας και η ανικανότητά μας να απελευθερωθούμε από το φόβο της ελευθερίας, είναι εμπόδια για την ευτυχία μας. Μπορούμε να λύσουμε αυτό το πρόβλημα με τη συνειδητοποίηση ότι στην πραγματικότητα είμαστε και ήμασταν πάντοτε ελεύθεροι. Ποτέ δεν μας έλεγχαν οι άλλοι, αλλά μόνο η ανάγκη μας για τους άλλους. Αν δεν χρειαζόμασταν αγάπη, αποδοχή, επιβεβαίωση, στήριξη, χρήματα ή οτιδήποτε άλλο από τους άλλους, δεν θα νιώθαμε ποτέ καταπιεσμένοι.
Κάνουμε πάντοτε αυτό που θέλουμε. Το πρόβλημα είναι ότι, όταν κάνουμε κάτι επειδή φοβόμαστε να μην το κάνουμε λόγω του φόβου σύγκρουσης ή απόρριψης ή ότι δεν θα αμειφθούμε για την εργασία μας, τότε λανθασμένα πιστεύουμε ότι καταπιεζόμαστε. Αλλά στην πραγματικότητα έχουμε ανταλλάξει την ελευθερία μας από φόβο τού τι θα συνέβαινε αν κάναμε αυτό που θέλαμε πραγματικά. Αυτό δεν είναι καταπίεση, είναι ανταλλαγή.
Έχουμε χρησιμοποιήσει τους άλλους για τις ανάγκες μας, όσο μας έχουν χρησιμοποιήσει και οι άλλοι.
Οι αληθινοί καταπιεστές και δικτάτορές μας είναι οι φόβοι, οι προσκολλήσεις και οι εθισμοί μας. Όταν περιορίζεται η ευτυχία μας επειδή δεν κάνουμε αυτό που πραγματικά θέλουμε, είναι επειδή ελεγχόμαστε από κάποιο φόβο, προσκόλληση ή εθισμό. Αν θέλουμε να είμαστε ελεύθεροι, θα χρειαστεί να ξεπεράσουμε αυτούς τους δικτάτορες. Αν είμαστε πρόθυμοι να ξεπεράσουμε το φόβο να χάσουμε ή να μην πάρουμε αυτό που θέλουμε από τον άλλον, θα είμαστε ελεύθεροι.Ένα μέρος αυτής της διαδικασίας είναι να μπορούμε να εκφράζουμε την αλήθεια μας σε κάθε περίπτωση. Αλλά για να εκφράζουμε την αλήθεια μας, χρειάζεται να τη γνωρίζουμε. Πολλοί από μας έχουμε χάσει την επίγνωση της αλήθειας μας, επειδή μάθαμε να την αγνοούμε από φόβο απόρριψης ή σύγκρουσης. Προφανώς, για να είμαστε ευτυχισμένοι, θα χρειαστεί να γνωρίζουμε τις ανάγκες μας και να ξεπεράσουμε το φόβο να τις εκφράζουμε.
Επίσης, θα χρειαστεί να μάθουμε να καθορίζουμε τα όριά μας με αγάπη. Οι περισσότεροι καθορίζουμε όρια με αδιαφορία, θυμό ή ενοχή. Δεν είναι αυτό το μάθημα. Το μάθημα είναι να μπορούμε να διατηρούμε την αγάπη μας, ενώ εξηγούμε ποια συμπεριφορά είναι αποδεκτή και ποια όχι, τι μπορούμε να δώσουμε και να κάνουμε και τι επιλέγουμε να μην δώσουμε ή να μην κάνουμε. Όλα αυτά χρειάζεται να γίνονται με αγάπη και χωρίς κριτική, απόρριψη, θυμό ή ενοχή.
Είμαστε προγραμματισμένοι να πιστεύουμε ότι αγάπη σημαίνει να επιτρέπουμε στους άλλους να κάνουν ό,τι θέλουν και να μην λέμε ποτέ όχι σε οτιδήποτε μας ζητούν. Αυτό συνήθως δεν είναι αγάπη, αλλά φόβος ή προγραμματισμός, επειδή συνήθως δεν νιώθουμε αγάπη σ' αυτές τις περιπτώσεις. Αν μπορούμε να αποδεχτούμε με αγάπη όλες τις συμπεριφορές και να κάνουμε ό,τι μάς ζητά ο άλλος και δεν είναι βλαβερό για μας ή για τον άλλον, αυτό είναι καλό και αξιοθαύμαστο και είναι, επίσης, ένα καλό μάθημα ζωής.
Όμως, χρειάζεται να προσέξουμε ότι δεν βλάπτουμε τον άλλο με το να μη βάζουμε όρια και επιτρέποντάς τον να γίνει ανεύθυνος, ανήθικος ή άχρηστος. Αν δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο και μπορούμε να κάνουμε με αγάπη ό,τι μας ζητούν, τότε αυτό είναι ένα εξελικτικό βήμα για μας, όσο δεν τρέφουμε αισθήματα καταπίεσης ή πίκρας.
Θα υπάρχουν, επίσης, περιπτώσεις στις οποίες χρειάζεται να μάθουμε να λέμε «όχι» με αγάπη. Αυτό είναι καλύτερα να γίνεται μ' έναν τρόπο αποτελεσματικής επικοινωνίας που ονομάζεται εγώ-μήνυμα, το οποίο μπορείτε να μάθετε από άλλα βιβλία μας και την ιστοσελίδα μας.
Σ' ένα εγώ-μήνυμα δεν κριτικάρουμε ούτε απορρίπτουμε τον άλλον. Εξηγούμε τι χρειαζόμαστε, πώς νιώθουμε όταν δεν το παίρνουμε και τι ζητάμε από τον άλλον, όπως να φέρεται διαφορετικά ή να μας βοηθήσει σε κάποια κατάσταση. Επίσης, χρειάζεται να λέμε «όχι» με αγάπη, όταν μας ζητά κάποιος κάτι που δεν θέλουμε πραγματικά να κάνουμε ή να δώσουμε. Εξηγούμε με αγάπη ότι, παρόλο που είναι πολύ σημαντικός για μας και θέλουμε να είναι ευτυχισμένος, αυτό που μας ζητά είναι κάτι που δεν μπορούμε ή δεν θέλουμε να κάνουμε και εξηγούμε τους λόγους. Οι λόγοι θα έχουν να κάνουν με χρόνο, ενέργεια, προτιμήσεις, ανάγκες και ίσως με χρήματα, αν αυτό είναι που μας ζητά.
Έχουμε το δικαίωμα να ορίσουμε τι θέλουμε και τι δεν θέλουμε να κάνουμε, εφόσον μπορούμε να απαντήσουμε θετικά στην ερώτηση, «Είμαστε εντάξει με τον άλλον, όταν μας λέει «όχι» σε μια παρόμοια περίπτωση;» Για να νιώσουμε ασφάλεια να πούμε «όχι» με αγάπη και να νιώθουμε ότι ο άλλος μπορεί να συνεχίσει να μας αγαπά παρόλο που λέμε «όχι», χρειάζεται να μπορούμε στην ίδια περίπτωση να συνεχίσουμε να αγαπάμε τον άλλον όταν μας λέει «όχι».
Αν η αγάπη μας βασίζεται στο να μην λέμε και να μην ακούμε ποτέ «όχι», τότε αυτό δεν είναι αγάπη. Είναι μια εμπορική συναλλαγή, όπου δίνουμε αγάπη στον άλλον μόνον όταν μας δίνει κάτι πίσω. Αν καθορίζουμε όρια με φόβο ή ενοχή, δεν μπορούμε να είμαστε ευτυχισμένοι. Η ευτυχία απαιτεί να μπορούμε να αποδεχόμαστε και να καθορίζουμε όρια με αγάπη. Αλλιώς θα βιώσουμε φόβο, καταπίεση, θυμό και ενοχή.
Όπως αναφέραμε νωρίτερα, θα υπάρχουν στιγμές που το μάθημά μας είναι να υπερβούμε τις ανάγκες μας από αγάπη για τον άλλον, όταν αξιολογούμε ότι η ανάγκη του την παρούσα στιγμή είναι πιο σημαντική από τη δική μας και ότι θα θέλαμε να κάνει το ίδιο για μας. Σ' αυτή την περίπτωση, δεν υπάρχει καταπίεση. Έχουμε παραμερίσει ελεύθερα την ανάγκη μας από αγάπη.
Ένας παράγοντας που οδηγεί σε τέτοιες περιπτώσεις αλληλεξάρτησης, όπου δεν θέτουμε όρια, είναι όταν πιστεύουμε ότι οι άλλοι δεν μπορούν να διαχειριστούν τη ζωή τους και μας χρειάζονται. Ίσως ακόμη να θέλουμε να μας χρειάζονται. Ίσως παίρνουμε αξία και νόημα, όταν μας χρειάζονται. Αλλά αυτό είναι συχνά επιζήμιο γι' αυτούς και για μας. Εμείς καταπιεζόμαστε και κουραζόμαστε κι εκείνοι γίνονται τεμπέληδες και ανεύθυνοι. Αισθανόμαστε θύματα επειδή εμείς κάνουμε τα πάντα και αυτοί τίποτα. Εκείνοι χάνουν τη δική τους αξία και ενοχλούνται από τα συνεχή παράπονά μας. Σ' αυτή την περίπτωση, χρειάζεται να συνειδητοποιήσουμε ότι οι άλλοι είναι θεϊκά όντα που έχουν επιλέξει τις συγκεκριμένες προκλήσεις στη ζωή τους με σκοπό τη δική τους συγκεκριμένη πορεία εξέλιξης. Αν θέλουμε να λύσουμε τα δικά τους προβλήματα και να καταπιέσουμε τον εαυτό μας στη διαδικασία, βλάπτουμε τον εαυτό μας και τους εμποδίζουμε να μάθουν το μάθημα που επέλεξαν.
Ίσως να έχουμε ακούσει το παράδειγμα της κάμπιας που βγαίνει από το κουκούλι. Αν την βοηθήσουμε κόβοντας το κουκούλι ώστε να μπορέσει να βγει πιο εύκολα, δεν θα μπορέσει ποτέ να πετάξει, επειδή τα φτερά της δυναμώνουν μόνον όταν τα ωθεί πάνω στο κουκούλι. Όταν παίζουμε το ρόλο του σωτήρα και θέλουμε να λύσουμε τα προβλήματα των άλλων, συχνά τους βλάπτουμε. Είναι άλλο πράγμα να στηρίζουμε κάποιον στη δική του προσπάθεια και άλλο να πάρουμε το ρόλο του ηγέτη ή του σωτήρα για την επίλυση των προβλημάτων του.Ας κοιτάξουμε το πρόβλημα του καθορισμού ορίων πιο λεπτομερώς.
Α. Ποιες είναι οι περιπτώσεις όπου δυσκολευόμαστε να θέσουμε όρια σε αυτά που μπορούμε να δεχτούμε από τους άλλους ή αυτά που μπορούμε να δώσουμε ή να προσφέρουμε;
Όταν δεν έχουμε αρκετή ενέργεια, ή νιώθουμε σύγχυση.
Όταν φοβόμαστε ότι θα έρθουμε σε σύγκρουση με τον άλλον.
Όταν φοβόμαστε ότι θα χάσουμε την αγάπη και την αποδοχή του άλλου.
Όταν έχουμε εσωτερική σύγκρουση και διχασμένες ανάγκες.
Όταν οι άλλοι είναι επιθετικοί και επικριτικοί.
Όταν πιστεύουμε ότι ο άλλος είναι αδύναμος και ότι εμείς είμαστε υπεύθυνοι για την πραγματικότητά του.
Όταν πιστεύουμε ότι αγάπη σημαίνει να κάνουμε ό,τι θέλει ο άλλος και να αφήνουμε τον άλλον να κάνει ό,τι θέλει. Και, αν δεν κάνουμε έτσι, δεν είμαστε καλοί.
Όταν είμαστε εξαρτημένοι στο να είναι ο άλλος καλά για να μπορούμε να είμαστε εμείς καλά.
Β. Περιπτώσεις όπου μπορεί να θεωρούμε ότι κινδυνεύει η ελευθερία μας και να μην λειτουργούμε ελεύθερα.
1. Όταν μας δίνουν συμβουλές ή μας κάνουν κριτική.
Γιατί; Γιατί νιώθουμε καταπίεση όταν μας δίνουν συμβουλές; Ποιος είναι ο κίνδυνος; Εκείνοι απλά εξέφρασαν μια ιδέα ή αντίληψη για το πώς μπορεί ή θα έπρεπε να γίνει κάτι σύμφωνα με το δικό τους υποκειμενικό σύστημα πεποιθήσεων. Ο μόνος λόγος να νιώσουμε φόβο για την ελευθερία μας θα ήταν αν νιώσαμε την ανάγκη να κάνουμε πραγματικά αυτό που μας συμβουλεύουν. Αν το αντιλαμβανόμαστε απλά σαν δική τους αντίληψη, την οποία έχουν βέβαια το δικαίωμα να εκφράζουν, αλλά νιώθουμε επίσης απόλυτα ελεύθεροι να ακολουθήσουμε ή όχι αυτή τη συμβουλή, θα μπορούμε να τους ευχαριστήσουμε με αγάπη για την πρότασή τους και να τους πούμε ότι θα το σκεφτούμε και να κάνουμε αυτό που καθοδηγούμαστε από μέσα μας να κάνουμε. Η συμβουλή τους μπορεί να είναι ή μπορεί να μην είναι χρήσιμη, ίσως όχι ακριβώς όπως εκφράστηκε, αλλά σαν μια παραλλαγή της. Σε κάθε περίπτωση, δεν έχουμε τίποτα να χάσουμε με το να ακούμε, όταν βιώνουμε τον εαυτό μας σαν ελεύθερη ψυχή που έχουμε το δικαίωμα να ζήσουμε τη ζωή μας όπως καθοδηγούμαστε από μέσα μας, χωρίς φυσικά να αγνοούμε τα μηνύματα που έρχονται από τους άλλους, συμπεριλαμβάνοντας και αυτούς που μας έδωσαν συμβουλή. Όσο νιώθουμε απόλυτα ελεύθεροι να είμαστε ο εαυτός μας, δεν θα υπάρχει αίσθημα καταπίεσης ή θυμού, όταν οι άνθρωποι μάς συμβουλεύουν.ρωτήσεις για προβληματισμό:
Γιατί νιώθω καταπίεση, όταν κάποιος μού δίνει συμβουλή;
Νιώθω την ανάγκη να κάνω αυτό που προτείνει ο άλλος;
Φοβάμαι για το τι θα συμβεί, αν δεν κάνω αυτό που μου λέει;
Εγώ δίνω συμβουλές; Αν ναι, θέλω οι άλλοι να κάνουν αυτό που προτείνω;
Όταν δίνω συμβουλές, θέλω οι άλλοι να καταπιέσουν τον εαυτό τους;
Όταν δίνω συμβουλή είναι επειδή αμφιβάλλω για την εξυπνάδα τους ή απλά επειδή θέλω να δώσω συμβουλή ή επειδή θέλω να βοηθήσω;
Θα μπορούσαν πιθανόν να έχουν εκείνοι δίκιο;
Μπορώ να τους ευχαριστήσω και να κάνω αυτό που καθοδηγούμαι από μέσα μου;
Μπορώ να τους εξηγήσω ότι ενοχλούμαι όταν μου δίνουν συμβουλή ή μου λένε τι να κάνω, επειδή αυτό με κάνει να πιστεύω ότι δεν σέβονται την εξυπνάδα μου;
Είναι εντάξει να αγνοήσω τη συμβουλή τους;
Είναι εντάξει να ακολουθήσω τη συμβουλή τους;
Μπορώ να αφήσω το αίσθημα της καταπίεσης, όταν οι άλλοι μου λένε τι να κάνω;
Τι θέλω να κάνω από δω και πέρα σ' αυτή την περίπτωση;
2. Όταν θέλουν κάτι από μας ή ζητούν τη βοήθεια μας με κάποιο τρόπο. Φόβος να πούμε «όχι». Φόβος να εκφράσουμε ανάγκες και επιθυμίες. Φόβος της σύγκρουσης.
Και πάλι, γιατί; Γιατί νιώθουμε καταπίεση, όταν οι άλλοι ζητούν κάτι από μας; Πιθανά επειδή δεν αισθανόμαστε άνετα να πούμε «όχι». Αν νιώθαμε άνετα να πούμε «όχι» με αγάπη και χωρίς ενοχή ή φόβο απόρριψης ή σύγκρουσης, η πρότασή τους δεν θα μας έκανε να αισθανόμαστε καταπιεσμένοι, δυστυχισμένοι ή θυμωμένοι. Ίσως νιώθουμε έτσι, επειδή αισθανόμαστε απόρριψη όταν οι άλλοι δεν ανταποκρίνονται θετικά στη δική μας πρόταση. Υποσυνείδητα φοβόμαστε την απόρριψή τους, αν δεν ανταποκριθούμε στην πρότασή τους.
Ερωτήσεις για προβληματισμό:
Είναι εντάξει να πω «όχι», όταν ζητούν κάτι από μένα;
Μπορώ να ικανοποιήσω τις ανάγκες τους χωρίς να νιώθω καταπίεση;
Πώς νιώθω όταν οι άλλοι δεν ικανοποιούν τις ανάγκες μου;
Μπορώ να εξηγήσω με εγώ-μήνυμα γιατί δεν θέλω αυτή τη στιγμή να κάνω αυτό που μου ζητούν, εξηγώντας πώς θα επηρεάσει το χρόνο, την ενέργεια και τις τωρινές ανάγκες μου;
Θα είμαι καλός άνθρωπος, αν πω «όχι»;
Μπορεί ο άλλος να με αγαπάει, αν πω «όχι»;
Μπορώ να αγαπώ τον άλλον, όταν λέει «όχι»;
Τι θέλω να κάνω;
ή θυμό;
3. Όταν μας «αναγκάζουν» με κάποιο τρόπο να κάνουμε κάτι που δεν θέλουμε.
Δεν υπάρχει τρόπος να μπορέσει κάποιος να μας αναγκάσει να κάνουμε κάτι, εκτός αν φοβόμαστε τι θα συμβεί αν δεν κάνουμε αυτό που θέλει. Μόνον ο φόβος της σύγκρουσης ή ότι θα χάσουμε την αγάπη του ή ότι δεν θα πληρωθούμε, μπορεί να μας «αναγκάσει» να κάνουμε κάτι που δεν θέλουμε. Εκείνος μπορεί να παίζει με το φόβο μας ή με την ενοχή μας. Είπαν στον Χριστό και στον Σωκράτη να σταματήσουν να διδάσκουν γιατί αλλιώς θα πέθαιναν. Και οι δύο επέλεξαν το θάνατο παρά να καταπιέσουν την αλήθεια τους. Επομένως, αν νιώθουμε καταπίεση από κάποιον, ας θέσουμε στον εαυτό μας την ακόλουθη ερώτηση, «Ποιος είναι ο κίνδυνος εδώ, αν δεν κάνω αυτό που θέλει εκείνος και κάνω αυτό που θέλω εγώ; Τι φοβάμαι; Ποιο είναι το χειρότερο που θα μπορούσε να συμβεί;»
Αν η ανάλυσή μας μάς καθοδηγήσει να κάνουμε αυτό που ζητά ο άλλος, είναι εντάξει, αλλά ας συνειδητοποιήσουμε ότι το έχουμε επιλέξει συνειδητά αντί για τις πιθανές συνέπειες τού να μην το κάνουμε και ότι δεν καταπιεζόμαστε γιατί αυτό είναι ελεύθερη επιλογή μας. Εφόσον κάνουμε την επιλογή, ας πάρουμε την ευθύνη γι' αυτό και ας συνειδητοποιήσουμε ότι και αυτό, επίσης, είναι μια μορφή ελευθερίας.
Ερωτήσεις για προβληματισμό:
Τι φοβάμαι ότι θα συμβεί, αν κάνω αυτό που θέλει ο άλλος;
Πώς θα νιώθω, αν δεν κάνω αυτό που θέλω;
Πώς θα νιώθω, αν κάνω αυτό που θέλω εγώ και όχι αυτό που θέλει ο άλλος να κάνω;
Τι δεν θα μπορέσω να αντιμετωπίσω;
Πώς γίνεται οι άλλοι να λένε «όχι» και να νιώθουν εντάξει;
Τι έχω βιώσει στο παρελθόν που με κάνει να φοβάμαι να κάνω αυτό που πραγματικά θέλω;
Υπάρχουν φορές που απαίτησα από τους άλλους να κάνουν αυτό που θέλω;
Μπορώ να κάνω αυτό που θέλει ο άλλος με αγάπη, χωρίς κακία ή θυμό;
Μπορώ να κάνω αυτό που θέλω χωρίς φόβο ή ενοχή;
Θα ήθελα κάποιος να υποφέρει κάνοντας αυτό που θέλω να κάνει, επειδή φοβάται να μην το κάνει;
Είναι εντάξει να υποφέρω κάνοντας κάτι που θέλει ο άλλος να κάνω, επειδή φοβάμαι να μην το κάνω;
Ποιο είναι το μάθημά μου εδώ;
Τι επιλέγω να κάνω;
Ρόμπερτ Ηλίας Νατζέμυ
www.psixologikosfaros.gr
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου